با آغاز فصل گرما، پوشش شهروندان نیز تغییر می‌کند. این عوض شدن پوشش در دیگر فصل‌های سال هم به چشم می‌خورد اما در تابستان گاهی این تغییرات از عرف و الگوی جامعه ما خارج می‌شود و شکلی غیرمتعارف به خود می‌گیرد. یک سال فلان لباس مد می‌شود و سال بعد بهمان مانتو.

به باور بیشتر کارشناسان این موضوع از حربه‌های نفوذ غرب در جامعه ما برای تغییر فرهنگ اسلامی ـ ایرانی‌مان به‌شمار می‌آید. این رویه سبب شده است تا مسئولان شیوه‌های متعددی را برای مقابله با پوشش‌های غیرمتعارف بیازمایند؛ پوشش‌هایی که با ارزش‌ها و هنجارهای جامعه ما به هیچ‌وجه همخوانی ندارند. از برخوردهای سلبی مانند گشت ارشاد گرفته تا شیوه‌های ایجابی ، همه چون سلاحی بودند که سر این اژدها را می‌بریدند، اما هر بار دو سر دیگر به جای سر بریده در می‌آمد.
چند سالی است مسئولان فرهنگی تصمیم گرفته‌اند شیوه دیگری برای مقابله با این اژدهای حالا چندسر در پیش بگیرند. تقویت طراحان مد و لباس و آموزش آنها از جمله اقداماتی بود که در این جهت صورت گرفت. رشته‌های متعدد دانشگاهی راه‌اندازی شد و جشنواره‌های مد و لباس شکل گرفت. این امر به مدیریت کارگروه ساماندهی مد و لباس، موج جدیدی را میان طراحان و دانشگاهیان ایجاد کرده است. جشنواره نقش تن‌پوش (‌تی‌شرت) که پنجمین دوره‌اش بتازگی برپا شده، یکی از این جشنواره‌هاست. اما چرا طرح‌ها و لباس‌های برگزیده این جشنواره‌ها نمی‌توانند موج ایجاد کنند و به تولید انبوه برسند؟ حتی طرح‌های برگزیدگان جشنواره مد و لباس فجر در جامعه نمود ندارد، در حالی‌که مانتویی با یک جمله لاتین بسرعت تکثیر می‌شود و محبوبیت پیدا می‌کند.

رشد برندهای ایرانی

دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور و همکارانش در وزارت فرهنگ و ارشاد کاملا مطلع هستند که محصولات فرهنگی تا شکل مادی به خود نگیرد، تأثیرگذار نخواهد بود. حمید قبادی می‌گوید: محصولات مادی در حوزه فرهنگ زمانی موثر واقع می‌شود که شکل ملموس به خود بگیرند. به گفته او، هرگاه این دو نسبت به هم فاصله بگیرند مجبور می‌شویم کپی‌برداری کنیم و از فرهنگ دیگران وام بگیریم.
با این همه، قبادی از برگزاری این جشنواره‌ها حمایت می‌کند و می‌افزاید: در همین جشنواره اخیر برای نخستین بار شاهد تلفیق مناسب صنعت، هنر و فرهنگ بودیم.
به گفته او، این فعالیت‌های فرهنگی کمک می‌کند که به فرهنگمان شکل مادی و ملموس بدهیم و به آن مزیت عینی شدن ببخشیم.
دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس یکی از نشانه‌های اثرگذاری تلاش‌ها در این عرصه را رشد برندهای ایرانی (برندسازی) در حوزه مد و لباس می‌داند و می‌گوید: اگر چند سال قبل می‌خواستیم نام چند برند ایرانی را ببریم، برند مطرحی وجود نداشت، اما در حوزه مد و لباس اکنون می‌توانیم از ده‌ها برند خوب نام ببریم و بگوییم حضور هر کدام از این برند‌ها مایه افتخار و تاثیرگذار است.
قبادی با بیان این‌که تا حدودی به هدفمان مبنی بر تولید انبوه آثار و کاربردی کردن طرح‌ها رسیده‌ایم، عنوان می‌کند: البته باز هم در ابتدای راه هستیم، بر همین اساس پنج طرح اول جشنواره نقش تن‌پوش مورد حمایت قرار گرفته و هر طرح در مرحله اول به تیراژ ۵۰۰ عدد تولید خواهد شد و اگر راه خود را باز کرد، تولیدکنندگان می‌توانند به تولید بیشتر طرح‌ها بپردازند. در جشنواره فجر هم آثار از طراحی به تولید نزدیک شده است و سال گذشته بیش از سه طرح از لباس مردان جشنواره فجر به تولید انبوه رسید و طرح لباس کتابدار نیز امروز مصوب شد که به تولید انبوه برسد.

از طراح حمایت نمی‌کنند

مینا افروزی، طراح مد و لباس در پاسخ به این‌که چرا آثار طراحان ما به تولید انبوه نمی‌رسد، می‌گوید: ما در حوزه مد و لباس فرهنگسازی نکردیم. طراحان لباس به تنهایی نمی‌توانند فرهنگسازی کنند. باید یک کمپین تشکیل شود یا دولت پای کار باشد.
وی با بیان این‌که حمایت کارگروه ساماندهی مد و لباس کافی نیست، می‌افزاید: این نهاد به تنهایی قدرت تاثیرگذاری ندارند. اگر اقدامات آنها مؤثر بود نباید تابستان امسال شاهد فراگیر شدن مانتوهایی با جملات لاتین باشیم. این طراح جوان عقیده دارد در کوتاه‌مدت هم می‌توان فرهنگ‌سازی کرد و یک مد اسلامی‌ ـ ایرانی را به تولید انبوه رساند: همان‌طور که برخی مانتوها یک‌شبه در حوزه مد و لباس به یک جریان تبدیل شدند، ما هم از این طرف می‌توانیم با تکیه بر ارزش‌های خودمان جریان‌سازی کنیم. آن مانتو در مترو به قیمت ۱۵ هزار تومان فروخته می‌شد. در نتیجه امکان خرید آن برای مردم ممکن بود. اگر ما هم شرایط را به گونه‌ای فراهم کنیم که هزینه تولید لباس‌هایمان ارزان تمام شود، قطعا مردم توان خرید آن را خواهند داشت.
افروزی با بیان این‌که تولیدکنندگان به فروش و سود خودشان می‌اندیشند و بر چیزی سرمایه‌گذاری می‌کنند که سودش تضمین شده باشد، می‌افزاید: کسی از ما حمایت نمی‌کند. من چند بار برگزیده جشنواره‌های مختلف مد و لباس شده‌ام؛ ولی هیچ سازمان و نهاد دولتی و خصوصی از طرح‌های من حمایت نکرد.

برپایی جشنواره‌های کاربردی

فارغ از اینها، مینو پدارم، طراح لباس و مدرس دانشگاه الزهرا معتقد است مخاطب هر جشنواره‌ای باید مشخص باشد. او با بیان این که هر جشنواره یک بخش هنری دارد و یک بخش کاربردی، به جام‌جم می‌گوید: جشنواره‌های ما به بخش هنری توجه دارند، چرا که طراحان ما بیشتر در تک‌دوزی مهارت دارند و برای طراحی آثار به منظور تولید انبوه آموزش ندیده‌اند.
پدرام با بیان این که اگر قرار است کار به تولید انبوه برسد، باید ملزومات آن فراهم شود، می‌افزاید: طراح باید بداند اثرش چگونه وارد خط تولید شود و به تولید انبوه برسد. برای این منظور، باید جشنواره‌ای تخصصی برگزار کرد که به کاربردی کردن آثار توجه ویژه داشته باشد. البته در کنار آن، جشنواره‌های هنری و موضوعی هم باید پا برجا باشد و به خلاقیت و هنر طراحان بها داد. شاید از محسنات جشنواره فجر این بود که خلاقیت طراحان را به نمایش گذاشت و تولیدکنندگان با مشاهده طرح‌ها، برخی از طراحان را به عرصه تولید انبوه دعوت کردند.
این طراح مد و لباس با اشاره به این که طراحی مد و لباس به منظور تولید انبوه نیاز به ملزوماتی دارد که به موازات هم باید پیش روند، عنوان می‌کند: دانشگاه باید به آموزش طراحان بپردازد و تخصص و فن کار را به آنها بیاموزد. صنعت پوشاک ما باید به روز شود. در حال حاضر، این صنعت در حال گذار از شیوه‌های سنتی و وارد کردن فناوری جدید است. در کنار آن، تولیدکنندگان باید دانش‌آموختگان را به کار گیرند و جشنواره‌ها و حمایت دولت و ارتباط بین صنعت و دانشگاه را برقرارکند. ما هنوز در ابتدای راه هستیم.

تغییر دستوری سلیقه مردم ممکن نیست

رئیس اتحادیه پیراهن‌دوزان معتقد است تلاش بیشتری برای فرهنگ‌سازی در این عرصه باید صورت گیرد.
مجتبی درودیان با بیان این که متاسفانه الگوی جوانان ما در مد و لباس غرب است، به تاثیر ماهواره در شکل‌دهی این الگوها اشاره می‌کند و می‌گوید: طراحان ما باید در این عرصه تلاش بیشتری به خرج دهند. همچنین تولید پوشاک ما باید از حالت سنتی خارج شده و به‌روز شود تا با افزایش کیفیت و بهره‌بری، قیمت تمام‌شده پوشاک کاهش یابد. به باور او، فرهنگ‌سازی در عرصه مد و لباس یکشبه اتفاق نمی‌افتد و نیاز به برنامه مدون و بلندمدت دارد.
با این همه، آیا تولیدکنندگان حاضرند روی طرح‌های برگزیده جشنواره‌های مد و لباس سرمایه‌گذاری کنند و آنها را به تولید انبوه برسانند؟ درودیان در پاسخ به این پرسش با اشاره به این که تولیدکننده‌ها کمتر چنین ریسکی را می‌پذیرند، می‌افزاید: تولیدکننده امروز نگاه می‌کند که کدام مد خریدار دارد و همان را تولید می‌کند.
او با بیان این که دولت نمی‌تواند به صورت دستوری سلیقه مردم را تغییر دهد، عنوان می‌کند: دولت می‌تواند با کاهش عوارض گمرکی پارچه و مواد اولیه و دیگر هزینه‌ها به حمایت از تولیدکنندگان برخیزد و امکان رقابت تولیدات آنها را با کالاهای خارجی فراهم کند.