داستان برند فاکسکان
فاکسکان امروزه بهعنوان بزرگترین تولیدکنندهی پیمانکاری صنعت الکترونیک در جهان شناخته میشود که دورههای بحرانی متعددی را هم تا رسیدن به موفقیت پشت سر گذاشته است. فاکسکان (با نام کامل Hon Hai Precision Industry یا Foxconn Technology Group) تولیدکنندهی پیمانکاری محصولات الکترونیکی است که مرکز مدیریت آن در توچنگ و شهر نیو تایپه تایوان قرار دارد. آنها بهعنوان بزرگترین ارائه دهندهی خدمات تولید تجهیزات الکترونیک در جهان شناخته میشوند. فاکسکان گسترهی فعالیت بسیار وسیعی دارد و بهعنوان بزرگترین سازمان استخدامی در تایوان شناخته میشود. شرکت تایوانی، میراث بنیانگذار و مدیر افسانهای، تری گو است که بهلطف بهرهبرداری از ویژگیهای گفتمان جهانی سازی، شرکتی با نفوذ بینالمللی راهاندازی کرد. امروزه اکثر شرکتهای بزرگ دنیای فناوری برای تولید محصولات سختافزاری خود با فاکسکان وارد معامله میشوند. نام این شرکت بهعنوان تولیدکنندهی محصولات بزرگی همچون آیفون و آیپد و کنسولهای بازی مشهور دیده میشود. آنها با غولهایی همچون اپل، هواوی، مایکروسافت و سونی همکاری میکنند. استراتژی تولید با هزینهی پایین و دسترسی به زنجیرهی تأمین گسترده، با وجود تمام انتقادهایی که در سالهای گذشته برای شرکت تایوانی بههمراه داشته است، بهعنوان موتور محرکهی اصلی آنها شناخته میشود.
فاکسکان در سالهای گذشته تحت شدیدترین انتقادها قرار گرفت که اکثر آنها نیز متمرکز بر شرایط نامناسب کار در کارخانههای این شرکت بود. یکی از بزرگترین پروندهها علیه شرکت تایوانی، پس از خودکشی تعدادی از کارگران این شرکت در شنژن چین در سال ۲۰۱۰ به جریان افتاد. تحقیقاتی که پیرامون پرونده صورت گرفت، پای اپل را نیز به میان کشید و شرکت آمریکایی مجبور به واکنش سریع به رخدادهای پیش آمده شد. در مجموع، فاکسکان با مدیریت همهی بحرانهای پیش آمده، هنوز هم بهعنوان پیمانکار اصلی بسیاری از شرکتهای بزرگ شناخته میشود و کارخانههای متعددی در مناطق ارزان، خصوصا در آسیای شرقی دارد. برخی آمارها، تعداد کارمندان و کارگران فاکسکان را در سرتاسر جهان، نزدیک به یک میلیون نفر بیان میکنند.
تاریخچه تأسیس
فاکسکان با تاریخچهای نهچندان طولانی به موفقیتهای قابلتوجه امروز دست یافته است. تری گو (Terry Guo)، این شرکت را در سال ۱۹۷۴ و بهعنوان یک تولیدکنندهی قطعات برقی راهاندازی کرد. اولین کارخانهی شرکت در چین نیز ۱۴ سال بعد در شنژن راهاندازی شد. فاکسکان و اپل، امروز پیوندی پیچیده با یکدیگر دارند و به رشد و توسعهی کسبوکار هم کمک میکنند. آنها در دورهی زمانی مشابه، با فرسنگها فاصله از یکدیگر راهاندازی و دههها بعد، به هم نزدیک شدند. درسال ۱۹۷۴ که استیو جابز ۱۹ ساله هنوز در شرکت آتاری فعالیت میکرد، تری گو ۲۴ ساله، ۷۵۰۰ دلار از مادرش قرض گرفت تا استارتاپش را راهاندازی کند.امروز اکثر کارشناسان و متخصصان دنیای کسبوکار اعتقاد دارند که تری گو با سبک مدیریت خاص خود، مهمترین نقش را در موفقیتهای امروز فاکسکان داشته است. حتی فایننشال تایمز پیشبینی میکند که دوری احتمالی او از فاکسکان، خسارتهای زیادی را برای غول تایوانی بههمراه خواهد داشت. بههرحال بررسی مسیری که گو برای رسیدن به قلههای صنعت الکترونیک طی کرد، خالی از لطف نیست.
تری گو در بانکیائو در تایپه متولد شد. خانوادهی او ابتدا در منطقهی مرکزی چین زندگی میکردند . در سال ۱۹۴۹ به تایوان آمدند. پدرش یک افسر پلیس بود و پس از مهاجرت به تایوان، صاحب سه پسر شد. گو به لطف درآمد مناسب پدر، تحصیلات خود را تا بالاترین سطوح ادامه داد، اما تصمیم گرفت تا بهجای ورود به دانشگاه، در یک مدرسهی خصوصی ملوانی ثبتنام کند.
اقتصاد صادرات در تایوان، در دهههای منتهی به قرن ۲۱ بسیار رونق داشت. گو پس از اینکه چند سال در دریانوردی مشغول یادگیری و کارآموزی بود، بالاخره تصمیم گرفت تا کسبوکار خودش را راهاندازی کند و از فرصتهای صادراتی پیشآمده، بهرهمند شود. ایدههای او از همان ابتدا روی تولید پیمانکاری متمرکز بود. اولین کسبوکار با کمک ۷،۵۰۰ دلاری و خرید دو دستگاه قالب تزریق پلاستیک شروع به کار کرد. گو با استفاده از این دستگاهها و استخدام ۱۰ نیرو، دکمههای پلاستیکی مخصوص تلویزیون تولید میکرد. اولین مشتری او نیز یک شرکت آمریکایی مسنقر در شیکاگو بهنام Admiral TV بود. همین سفارش اولیه، مسیر را برای ورود به بازارهای دیگر برای گو فراهم کرد.
از اولین مشتریان گو میتوان به RCA، Zenith و Philips اشاره کرد. مسیر اولیهی کارآفرین تایوانی به سرعت در دنیای الکترونیک و دستگاههای مصرفی پیش میرفت و او با بلندپروازی و سرسختی، مشتریان جدید را به سرعت جذب میکرد. برخی ادعا میکنند که چنگیز خان مغول، قهرمان ذهنی تری گو بوده است. فردی که در قرن ۱۳ میلادی، با متحد کردن قبیلههای جنوب شرقی آسیا، تقریبا تمامی منطقهی اوراسیا را اشغال کرد. شاید همین تعریف اولیه، نزدیک بودن گو به چنگیز خان را نشان دهد. گو ارادت خود به چنگیز خان را بهصورت علنی هم نمایش میداد و با بستن دستبندی به دست راست خود (متعلق به یکی از معابد مرتبط با چنگیز خان) طرفداریاش را نشان میداد. البته گو علاوه بر بلندپروازی و سختکوشی، شخصیت کاریزماتیکی هم دارد که امکان جذب نیروهای حرفهای و مستعد و عقد قرارداد با شرکتهای بزرگ را برایش به ارمغان میآورد. همین رفتارها باعث شد تا شرکت او، هون های، بهمرور به یک پیمانکار تولیدی موفق تبدیل شود.
اخلاق و تعهد به کار، یکی از خصوصیتهای اصلی بنیانگذار فاکسکان است که از تمامی نیروهای فعال در شرکت هم انتظار میرود. همین انتظار به سختکوشی، تعریف و اصطلاحی مرسوم را پیرامون شرایط کار کردن در فاکسکان ایجاد کرده است. برخی، سال اول کار کردن در فاکسکان را مانند ماه عسل میدانند. در سال دوم افراد باید مانند «ببر» و از سال سوم باید مانند «سگ» کار کنند. بهعنوان مثال، ظاهرا شرکت به کارمندانش سهام نیز اعطا میکند، اما آنها برای کسب درآمد از سهام باید سالها در فاکسکان مشغول به کار بمانند.
همانطور که گفته شد، گو خود نیز تعهد بالایی به کار کردن دارد. او در مصاحبهای با بلومبرگ گفته بود که تا سه سال ابتدایی فعالیت شرکت، ۱۵ ساعت در روز و ۶ روز در هفته کار میکرده و از هیچ تعطیلاتی هم استفاده نکرده است. گو اعتقاد دارد یک رهبر کسبوکار نباید بیشتر از کارمندان خود بخوابد و باید بهعنوان اولین نفر وارد و بهعنوان آخرین نفر از شرکت خارج شود. سالها بعد که شرکت تحت مدیریت او به موفقیت و درآمد بالا دست یافته بود بهخاطر بحرانهای ایجادشده بر اثر خودکشی کارگران، گو در دفتر خود در کارخانهی شنژن میخوابید. او به کارگران میگفت که تصمیم دارد شرایط آنها را درک کند.
کسبوکار فاکسکان در دههی ۱۹۸۰ با رشد مناسبی همراه شد. تری گو برای جذب مشتریان جدید در بازار بزرگ ایالات متحده، تصمیم گرفت که بازدیدی گسترده از شرکتهای مستقر در آن کشور داشته باشد. او میدانست که صنعت الکترونیک و کامپیوتر در ایالات متحده با سرعت رشد میکند و تصمیم داشت تا سهمی از این بازار را دراختیار بگیرد. بازدید گو از ایالات متحده، ۱۱ ماه به طول انجامید و شامل سفر به ۳۲ ایالت شد. گو با یک خودروی اجارهای، در سرتاسر ایالات متحده سفر کرد و حتی برخی اوقات بدون اطلاع، از شرکتها بازدید میکرد. او سهم عمدهای از مهارت زبان انگلیسی را در طول همان سفر کسب کرد. افرادی که در آن سالها با گو دیدار داشتند و بعدا بهعنوان همکار و حتی رقیب در کنارش حضور داشتند، تمایل کارآفرین تایوانی و مهارت او به توسعه و گسترش کسبوکار را تحسین میکنند.
توسعه فعالیت و نفوذ به بازار چین
فاکسکان با وجود استقرار رسمی در تایوان و شهر توچنگ (که در زبات ماندارین معنای «شهر کثیف» دارد)، بیش از همه با فعالیتهای تولیدی در شنژن شناخته میشود. این شهر واقع در استان گوانگدانگ در جنوب شرقی چین، مرکز فعالیتهای تولیدی شرکت تایوانی به شمار میرود و بحرانهای مدیریت نیروی انسانی هم از همانجا سرچشمه گرفت. داستان فعالیت در شهر شنژن، به تبدیل شدن فاکسکان از یک پیمانکار ساده به بزرگترین سازمان استخدامی در چین و بزرگترین شرکت پیمانکار تولیدی صنعت الکترونیک، گره خورده است.هیچ شهری در جهان به اندازهی شنژن با تولید محصولات الکترونیکی مخصوص مصرفکننده گره نخورده است. زمانیکه فاکسکان فعالیت خود را شروع کرد، شنژن هنوز یک بندر ماهیگیری خارج از هنگکنگ بود و ۳۰۰ هزار نفر در آن سکونت داشتند. امروز حدود ۱۱٫۹۱ میلیون نفر در شنژن زندگی میکنند و ۹۰ درصد از گجتهای الکترونیکی مخصوص مصرفکننده در این شهر ساخته شده و به سرتاسر جهان صادر میشود. شنژن، پس از شانگهای و پکن بهعنوان سومین شهر بزرگ چین شناخته میشود.
شنژن تنها به لطف فاکسکان به بزرگترین شهر الکترونیکی جهان تبدیل نشد. درواقع تصمیم سال ۱۹۷۹ حزب کمونیست چین و رهبر آنها دنگ ژیاپونگ، باعث شد تا فرصت فعالیت برای بسیاری از شرکتهای خارجی فراهم شود. شنژن از آن سال به منطقهی ویژهی اقتصادی تبدیل شد تا پذیرای سرمایههای خارجی و فعالیت گستردهی اقتصادی باشد. چین مناطق ویژهی اقتصادی دیگری هم راهاندازی کرد که همگی، سیاست و ساختاری مشابه داشتند. آنها بهنوعی فعالیت مستقل داشتند و خارج از نظارت و کنترل عمیق دولت مرکزی، مشغول به فعالیت بودند. مناطق ویژهی اقتصادی، نیروی انسانی ارزان، زمین ارزان، دسترسی به بندرگاهها و فرودگاهها برای صادرات آسان محصولات، مالیات کمتر بر درآمد سازمانها و دیگر تسهیلات مالیاتی و اعتباری را دراختیار تولیدکنندهها قرار میدادند. همین مناطق، بهمرور اقتصاد چین را متحول و منقلب کردند.
فاکسکان تنها شرکتی نبود که از سیاستهای پیشرو دولت مرکزی چین استفاده کرد، منتهی آنها بیشترین مزیت را از سیاستهای جدید کسب کردند. همانطور که گفته شد، اولین کارخانهی شرکت تایوانی در شنژن در سال ۱۹۸۸ راهاندازی شد که ۱۵۰ کارگر مهاجر را از منطقهی حومهای استان گوانگدانگ استخدام میکرد. حدود ۱۰۰ نفر از اولین کارگران فاکسکان در شنژن، زن بودند. امروز کارخانهی شنژن بسیار گستردهتر از سالهای ابتدایی فعالیت میکند، اما یکی از سیاستهای اولیهی فاکسکان در ارتباط با کارمندان و کارگران، هنوز هم رعایت میشود. آنها هنوز هم امکانات اقامت خوابگاهی را در داخل یا نزدیکی کارخانه به کارگران ارائه میکنند.
شنژن برای فاکسکان یک آرمانشهر بود، اما چالشها و تهدیدهایی هم برای شرکت جوان تایوانی داشت. بسیاری از شرکتهای تایوانی شجاعت فعالیت در چین را نداشتند. بازار نیروی انسانی در تایوان فشردهتر شده بود و هزینهی نیروی انسانی افزایش مییافت. درنتیجه بسیاری از شرکتها مجبور شدند تا فعالیت تولیدی خود را به کشورهایی همچون مالزی، تایلند و فیلیپین منتقل کنند. ازطرفی حکومت چین که زیرساخت مستحکمی را برای کسبوکارها فراهم نمیکرد، درکنار نگرانی از دخالتهای دولت مرکزی کمونیست، عامل بازدارندهای برای تایوانیها بود. شرایط سیاسی بین تایوان و چین نیز پیچیده بود. پکن هنوز به تایوان بهعنوان یک استان نگاه میکرد که باید بالاخره به سرزمین اصلی متصل میشد (حتی به زور).
گو با وجود تمامی چالشهایی که صنعت تولید در چین برایش ایجاد میکرد، با جدیت به فعالیت در آنجا ادامه داد و شرکتش در دههی ۱۹۹۰، رشد انفجاری را تجربه کرد. شنژن در آن سالها پذیرای نیروی کار ساده و همچنین مدیران و سرمایهگذاران متخصص بود که ظرفیت رشد منطقه و همچنین تبادل و تجارت در بازار پر پتانسیل الکترونیک مصرفی را درک کرده بودند. فاکسکان با استفاده از همین هجوم وسیع نیروی کار، با سرعت زیادی رشد کرد. یکی از مدیران سابق فاکسکان میگوید در آن زمان مردم در صفهای طولانی بیرون کارخانهی شرکت حضور مییافتند تا شانسی برای ورود و استخدام پیدا کنند.
کارگران روستایی، سهم عمدهای از اولین نیروی انسانی فاکسکان را تشکیل میدادند. مدیران روزانه چندین اتوبوس را به مناطق روستایی ارسال میکردند تا نیروهایی را برای کارخانهی اصلی در شهر، جمعآوری کنند. روستاییها که بهدنبال درآمد و شرایط زندگی بهتر در شهر بودند، با کار کردن در فاکسکان تنها امکان اقامت در خوابگاههایی با فضای بسیارکوچک را پیدا میکردند و درآمد خود را به خانه میفرستادند. البته بهمرور، شهروندان چینی که در در سطوح پایین کارگری در فاکسکان فعالیت میکردند، به موقعیتهای مدیریت میانی هم ارتقا پیدا کردند که تا پیش از آن، تنها محدود به کارمندان تایوانی بود.
فاکسکان در سالهای منتهی به قرن ۲۱، با بهرهمندی از همان رشد ابتدایی سریع در تایوان و شنژن، به یک غول تولیدکنندهی تجهیزات الکترونیک تبدیل شده بود که قطعات اصلی یا حتی محصول کامل را برای بسیاری از شرکتهای بزرگ جهان تولید میکرد. آنها به مرور فرایندهای خرید و ادغام سازمانی را هم شروع کردند و کارخانههای جدید، در مناطق دیگر چین راهاندازی شد و هون های، یکی از بزرگترین کارخانههای تولیدی در چین بود.
هون های در سال ۲۰۰۱ به بزرگترین شرکت خصوصی تایوان ازلحاظ فروش تبدیل شد. آنها با افزایش ۵۵ درصدی فروش، به رکورد ۴٫۵ میلیارد دلار رسیدند و سود شرکت نیز با رشد ۲۶ درصدی در آن سال به ۳۸۲ میلیون دلار رسید. اولین سال قرن ۲۱، با قراردادی مهم و سرنوشتساز برای فاکسکان همراه بود. اینتل تصمیم گفت تا تولید مادربردهای اختصاصی خود را از ایسوس به فاکسکان منتقل کند. گو پس از موفقیت در عقد قرارداد با غول دنیای پردازنده، لقب «سلطان برونسپاری» را از بلومبرگ دریافت کرد.
در سالهای بعدی دههی ۲۰۰۰، سرعت رشد و توسعهی فعالیتهای فاکسکان با همان شدت قبلی ادامه پیدا کرد. آنها در سال ۲۰۰۷ و همزمان با معرفی آیفون اپل، کارخانهی جدیدی را با هزینهی ۵۰۰ میلیون دلاری در هویژو در جنوب چین راهاندازی کردند. آیفون اپل، در سالهای بعد به محصول بزرگ کارخانههای فاکسکان تبدیل شد و هنوز هم فاکسکان یکی از بزرگترین پیمانکارهای شرکت آمریکایی به شمار میرود.
درآمد جهانی فاکسکان در سال ۲۰۰۸ به رکورد قابلتوجه ۶۱٫۸ میلیارد دلار رسید که حتی از فروش دو مشتری عظیم و باسابقهی شرکت یعنی دل و نوکیا هم بیشتر بود. پس از بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸، تمایل به محصولات الکترونیکی مصرفی مجددا افزایش پیدا کرد و فاکسکان با هجوم سفارشهای جدید ازسوی شرکتهای بزرگ روبهرو شد. رشد فاکسکان در سالهای بعد با سرعتی مناسب ادامه پیدا کرد تا اینکه آنها در سال ۲۰۱۱ در فهرست بزرگترین شرکتهای جهان (Global 500) از جایگاه ۱۱۲ به ۶۰ رسیدند.
مراکز تولید عظیم فاکسکان
کارخانههای تولیدی فاکسکان در مقایسه با رقبای غربی، غیر قابل توصیف هستند. آنها مجموعههای عظیم تولیدی دارند که در ترکیب با مراکز اقامت و استراحت کارگران و کارمندان، به نوعی شهرهایی را تحت تملک شرکت تایوانی ایجاد کردهاند. شهرهایی مجهز به رستوران، بیمارستان، سوپرمارکت و مراکز ورزشی مانند استخر که بهمرور به محل زندگی بسیاری از کارگران تبدیل میشوند. بهعنوان مثال، کارخانهی فاکسکان در شنژن اکنون در زمینی به مساحت ۲٫۳ کیلومتر مربع مستقر است. شهرهای صنعتی فاکسکان، به تعریف برخی رسانهها بهعنوان دانشگاههایی با سیستم حفاظتی قوی نیز شناخته میشوند. تعریفی که آنچنان غلط هم نیست.مدیران ابتدایی فاکسکان به یاد میآورند که مراکز شرکت، در سالهای ابتدایی قرن ۲۱ با رشد عظیم از ۴۵۰۰ کارگر به ۲۵۰ هزار نفر رشد کرد. یکی از مدیران به یاد میآورد که تنها در دو هفته اقامت در هتل، ساخته شدن کامل یک کارخانه را شاهد بوده است. او میگوید مراحل ساخت کارخانه بهصورت همزمان انجام میشدند و به محض آماده شدن ساختمان، نیروی انسانی جدید در آن آموزش میدید و شروع به کار میکرد.
اکثر کارخانههای فاکسکان پذیرای کارگران ۱۸ تا ۲۵ ساله از مناطق روستایی چین هستند. بسیاری از آنها برای اولینبار از خانواده و دوستان خود دور میشوند. آنها در خوابگاههای بزرگی درکنار یکدیگر زندگی میکنند به مرور، به خانواده تبدیل میشوند. مدیران نیز برخی اوقات برنامههای سرگرمی عمومی اجرا میکنند تا بخشی از فشارهای کاری و روحی کارگران را کاهش دهند. یکی از جذابترین برنامههای تفریحی، در سال ۲۰۱۱ و در کارخانهی لانگوا در شنژن برگزار شد که شامل فستیوالهای ورزشی و هنری و تفریحی بود. فاکسکان از شعار «به زندگی ارزش دهید» در این فستیوال استفاده میکرد که باتوجهبه خودکشیهای انجامشده در شرکت در سال ۲۰۱۰، نامرتبط بهنظر نمیرسید. البته درنهایت با وجود تلاشهای انجامشده ازسوی مدیران، رسانههای اعتقاد دارند که فعالیتهای فاکسکان برای افزایش روحیهی کارمندان کافی نیست.
همانطور که گفته شد، استفاده از لفظ دانشگاه برای مراکز تولیدی فاکسکان آنچنان اشتباه نیست. آنها در جریان پیشرفت، یادگیری و بهبود فرایندها را بهمرور در تمامی سطوح اضافه کردند. شرکت تایوانی در سالهای ابتدایی فعالیت، بازدهی بالای امروز را نداشت. آنها محصولات را بهصورت انبوه تولید میکردند و برخی اوقات عقب ماندت یک بخش از زنجیرهی تأمین مواد، تأخیر کامل فرایند تولید را بههمراه داشت. سیستم مدیریت و نحوهی کار کارگران بههیچوجه بهینه نبود و فاکسکان بهعنوان کارخانهای با بازدهی پایین شناخته میشد.
دوان اوری یکی از اولین مدیران کارخانه در فاکسکان بود که در نگاه اول، چالشهای متعدد خط تولید را شناسایی کرد. او میگوید کارخانه در سالهای ابتدایی شبیه به طراحیهای هنری فورد برای تولید فورد T در کارخانهی آمریکایی برنامهریزی شده بود که یک طرح کاملا منسوخ به شمار میرفت. اوری ۶ سال در فاکسکان فعالیت کرد که حاصل آن، بهینهسازی گستردهی فرایندهای تولید بود. اوری سیستم تولید با جریان دائم را در فاکسکان راهاندازی کرد که منجر به افزایش بازدهی کارخانهها شد. چنین روندی، هیچگونه توقف بخشهای مونتاژ را برای آماده شدن قطعات قبلی تجربه نمیکند و تولید، با سرعت و بهرهوری بالایی در کارخانه انجام میشود.
فرایند بهینهسازی سیستم تولید و مونتاژ در فاکسکان، باعث شد تا بهمرور ساختارهای سنتی مانند چرخدستیها و مونتاژ دستی، به سیستمهای پیشرفتهتر مانند نوار نقالههای هوشمند، ابزار مونتاژ ماشینی و حتی استفاده از هوش مصنوعی برای شناسایی اشکال و ایراد در مونتاژ تبدیل شوند. اوری میگوید کل تاریخچهی ۷۰ ساله بهینهسازی تولید صنعتی در ایالات متحده، در طول ۶ سال در فاکسکان انجام شد.