کارل زایس (Carl Zeiss  AG) شرکت آلمانی طراح و تولیدکننده‌ی انواع محصولات اپتیک و الکترواپتیکی است که در شهر ینا آلمان راه‌اندازی شد. بنیان‌گذار این شرکت، فردی به همین نام بود که در میانه‌ی قرن ۱۹، فعالیت خود را از کارگاهی کوچک در ینا شروع کرد. از افراد مهم و تأثیرگذاری که در سال‌های بعد، توسعه‌ی کارل زایس را برعهده داشتند می‌توان به ارنست کارل آبه و اوتو شوت اشاره کرد. ساختمان مرکزی کارل زایس اکنون در شهر اوبرکوخن آلمان قرار دارد.

شرکت کنونی کارل زایس، حاصل ادغام دو شرکت به همین نام است که زمانی در شرق و غرب آلمان به‌صورت مستقل فعالیت می‌کردند. کارل زایس نیز مانند بسیاری از شرکت‌های بزرگ جهان، به‌صورت هلدینگ و گروه شرکتی اداره می‌شود و زیرمجموعه‌های متعددی دارد. درحال‌حاضر چهار حوزه به‌عنوان تمرکز فعالیت‌های برند آلمانی شناخته می‌شوند که درآمد تقریبا برابری هم دارند: کیفیت و تحقیقات صنعتی، فناوری‌های پزشکی، بازارهای مصرف‌کننده و فناوری تولید نیمه‌هادی. کارل زایس در بیش از ۵۰ کشور جهان فعالیت می‌‌کند. ۳۰ مرکز تولیدی به‌همراه ۲۰ سایت توسعه در سرتاسر جهان دارد.

گروه زایس، شرکت مادری است که کارل زایس و تعدادی زیرمجموعه‌ی دیگر تحت آن فعالیت می‌کنند. از میان آن‌ها تنها Carl Zeiss Meditec در بازار سهام حضور دارد. خود شرکت کارل زایس تحت مالکیت بنیادی به‌نام کارل زایس استیفتونگ قرار دارد. این شرکت علاوه بر ساختمان مرکزی در ینا، تولید اصلی خود را نیز در بزرگ‌ترین مرکزش در آلمان مدیریت می‌کند که در شهر ینا قرار دارد. از دیگر زیرمجموعه‌های تحت مدیریت بنیاد کارل زایس استیفتونگ می‌توان به شرکت شوت اشاره کرد که در ماینتز و ینا فعالیت می‌کند.

کارل زایس در تاریخچه‌‌ای با قدمت بیش از ۱/۵ قرن، یکی از تأثیرگذارترین شرکت‌های صنعت اپتیک محسوب می‌شود. آن‌ها قدیمی‌ترین شرکت اپتیکی زنده در جهان هستند و در طراحی و مهندسی محصولات هریک از بخش‌های اصلی فعالیت خود، نقش نوآورانه داشته‌اند. از نوآوری‌های اخیر برند آلمانی می‌توان به سیستم‌های لیتوگرافی فرابنفش EUV اشاره کرد که امروزه در تولید نیمه‌هادی‌ها نقش بسیار مهمی دارد. اولین میکروسکوپ‌های حرفه‌ای جهان نیز تولد کارل زایس ساخته شد و آلمانی‌ها در تولید ابزارهای حرفه‌ای یونی و الکترونی امروز نیز نقشی اساسی دارند. تلسکوپ‌های نجومی و لنزهای فیلم‌برداری و عکس‌برداری نیز در این تاریخچه‌ی طولانی، انواع نوآوری‌ها را ازسوی کارل زایس تجربه کرده‌اند.

تاریخچه‌ی تأسیس و خلاصه‌ای درباره‌ی بنیان‌گذار

کارل زایس در ۱۱ سپتامبر ۱۸۱۶ در شهر وایمار آلمان متولد شد؛ شهری که به‌خاطر بزرگانی همچون گوته، شیلر، هردر و ویلاند، قلب فرهنگ ملی آلمان در ابتدای قرن ۱۹ بود. کارل در نوجوانی شهر زادگاهش را به مقصد ینا ترک کرد. در آن سال‌ها ینا به‌عنوان مرکزی علمی  و صنعتی شناخته می‌شد و دانشگاهی معتبر برای تربیت مهندسان ماهر در انواع حوزه‌ها داشت. شغل‌هایی همچون نگارگری، ساعت‌سازی و مهندسی مکانیک در ینا شهرت داشتند که بخش‌های مهمی از فعالیت‌شان، به علم گره خورده بود.
سال‌های نوجوانی و جوانی کارل زایس، در یادگیری مهارت‌های علمی و فنی در شهرهای متعدد آلمان گذشت. همان‌طور که گفته شد، اولین مقصد او شهر ینا بود که کارل زایس جوان را به دوره‌ی کارآموزی تحت تعلیم مکانیکی به‌نام فریدریس کرنر برد. او در همان زمان در دانشگاه ینا در رشته‌ی ریاضی  تحصیل می‌کرد. به‌هرحال دهه‌ی ۱۸۳۰ برای زایس جوان با یادگیری انواع دروس نظری ریاضی و فیزیک و فعالیت عملی در کارگاه کرنر گذشت. او اولین علاقه‌ها به صنعت اپتیک را در همان سال‌ها از خود نشان داد.

زایس پس از دوره‌ی کارآموزی تحت تعلیم کرنر، به‌دنبال شغلی کاربردی در صنعت مکانیک و اپتیک بود. او سفرهایی به اشتوتگارت و دارمشتات و وین داشت تا فرصت راه‌اندازی کسب‌وکار را براساس مهارت خود، امتحان کند. برخی اسناد تاریخی نشان می‌دهند که زایس مدتی در وین در کارخانه‌ای بزرگ مشغول به کار شد و گواهینامه‌ی مهارت نیز دریافت کرد. برخی منابع دیگر، حضور زایس در وین را با شرکت در دوره‌های علمی همراه می‌دانند. به‌هرحال، زایس پس از وین مجددا به ینا بازگشت تا کسب‌وکار خودش را راه‌اندازی کند.
کارل زایس در سال ۱۸۴۵ به ینا بازگشت و برای راه‌اندازی کسب‌وکار مستقل، به مجوز اقامت نیاز داشت. تنها راه کسب مجوز نیز تحصیل بود که کارل را مجبور به تحصیل در دانشگاه کرد. او در دوران تحصیل مجدد در ینا عملکردی عالی از خود نشان داد و حتی مقام‌های دانشگاه، پیشنهاد شغلی در همان‌جا را به او دادند. زایس علاقه‌ای به آن سبک از فعالیت کاری نداشت و حتی همین عدم علاقه، مجوز شهروندی‌اش را به تعویق انداخت. به‌هرحال درنهایت در هشتم دسامبر سال ۱۸۴۶، مجوز شهروندی ینا به کارل زایس اهدا شد؛ مجوزی که شاید تاریخ شهر را دگرگون کرد.
مورخان، ۱۷ نوامبر ۱۸۴۶ را به‌عنوان تاریخ راه‌اندازی شرکت کارل زایس ثبت کرده‌اند. کارل پس از دریافت مجوز شهروندی، به‌سرعت اولین کارگاه خود را در خیابان Neugasse راه‌اندازی کرد. کارگاه مذکور تنها یک ساختمان موقتی برای ۶ ماه اول فعالیت زایس بود. او در ژوئن ۱۸۴۷ کارگاه را به خیابان Wagnergasse منتقل و اولین کارآموز خود (اوت لوبر) را استخدام  کرد. اولین میکروسکوپی تولیدی زایس در همان سال ساخته و فروخته شد.
کارل زایس پس از چند سال فعالیت در ینا، شهرت قابل‌توجهی را در نوآوری و کارآفرینی کسب کرد. او در سال ۱۸۵۸ مجددا کارگاه خود را جابه‌جا کرد و به میدان Johannisplatz رفت. در ساختمان جدید علاوه بر کارگاه، یک طبقه نیز به خرده‌فروشی محصولات اپتیکی اختصاص داشت که البته در سال ۱۸۸۰ تعطیل شد. در آن سال‌ها کارمندان و کارآموزان متعددی به شرکت آمدند که هرکدام بعدا وظیفه‌ی آموزش  نیروهای جدیدی را برعهده می‌گرفتند. این رویکرد ادامه پیدا کرد تا اینکه یکی از مهم‌ترین کارمندان کارل زایس استخدام شد؛ متخصصی که شرکت را به یک تولیدکننده‌ی بین‌المللی میکروسکوپ و لنز تبدیل کرد.

ارنست آبه

کارل زایس در سال ۱۸۶۶، فیزیک‌دانی به‌نام ارست آبه را استخدام کرد تا در روند توسعه‌ی میکروسکوپ‌ها از او کمک بگیرد. آبه در ینا و گوتینگن تحصیل کرده و به درجه‌ی استادی رسیده بود. او تا پیش از استخدام توسط زایس، به‌عنوان استاد دانشگاه مشغول به کار بود. پیوستن آبه به کارل زایس، به‌معنای پیاده‌سازی اصولی علمی‌تر در تولید میکروسکوپ بود. تا سال ۱۸۷۲ میکروسکوپ‌ها تنها به‌روش سعی و خطا تولید می‌شدند و از آن زمان، آبه روندهای محاسبه‌ی علمی را به شرکت اضافه کرد.

ارنست آبه تأثیری عظیم در توسعه‌ی فعالیت‌های کارل زایس داشت. او میکروسکوپ‌هایی بسیار باکیفیت را در شرکت تولید کرد که حتی مورخان، تأثیر آن‌ها در پیش‌برد اهداف علمی همچون پزشکی (توسط افرادی مانند رابرت کوخ) بالا می‌دانند. زایس در سال ۱۸۷۶، آبه را به‌عنوان شریک تجاری منصوب کرد و مدیریت کل شرکت را به او سپرد. در سال ۱۸۸۸ و پس از مرگ زایس، شرکتش تحت مالکیت ورثه اداره شد، اما مدیریت اجرایی به‌صورت کامل برعهده‌ی آبه بود.
شیوه‌ی کار و مدیریت ارنست آبه، مبتنی بر ترکیب علم و صنعت بود. او در دوران تدریس، دانشمندان متعددی را تربیت کرد که برخی از آ‌ن‌ها، از نیروهای مهم کاربردی در شرکت کارل زایس بودند. آبه همچنین پس از مرگ زایس بنیادی به‌نام او راه‌اندازی کرد که با اهداف پیشبرد منافع علمی و اجتماعی به فعالیت ادامه داد.

رخدادهای مهم تاریخی

اولین کارخانه‌‌ی حرفه‌ای کارل زایس، در سال ۱۹۰۸ و در شهر ینا راه‌اندازی شد. ساختمان‌های جدید به‌مرور و در سال‌های بعد به کارخانه افزوده شدند که ظاهر شهر ینا را نیز دست‌خوش تغییر کردند. راه‌اندازی زیرمجموعه‌های بین‌المللی از سال‌ها قبل و با تأسیس زیرمجموعه در لندن شروع شده بود. پیش از جنگ جهانی اول، زیرمجموعه‌های متعددی برای کارل زایس فعالیت می‌کردند که جنگ، بسیاری از آن‌ها را جدا کرد. به‌هرحال امروز مراکز تولیدی در گوتینگن، ینا، اوبرکوخن و وتسلار، از مهم‌ترین مناطق فعالیت کارل زایس هستند. از مراکز مهم دیگر می‌توان به دوبلین و مینیاپولیس در آمریکا و شانگهای در چین اشاره کرد.
جنگ جهانی دوم باوجود متوقف کردن روندهای توسعه‌ی بین‌المللی کارل زایس، فرصت تولید محصولات جدید را برای آن‌ها فراهم کرد. برند آلمانی در همکاری با ارتش و دولت کشورش، محصولاتی همچون دوربین‌های دوچشمی و رنج‌فایندر را برای کاربردهای نظامی تولید می‌کرد. پس از به قدرت رسیدن جمهوری ویمار، کارل زایس مجددا به بازارهای جهانی بازگشت و رشد ثابتی را تجربه کرد.درنتیجه بحران‌های اقتصادی درنتیجه‌ی انقلاب سیاسی، به شهر ینا کمتر از مناطق دیگر آسیب وارد کرد.

با به قدرت رسیدن ناسیونال سوسیالیست‌ها در آلمان، کارل زایس نیز ارتباط نزدیکی با آن‌ها داشت. تجهیزات اپتیکی آن‌ها در دهه‌ی ۱۹۳۰، بیش از همیشه در خدمت اهداف نظامی حزب حاکم بود. با شروع جنگ جهانی دوم، باز هم برند آلمانی به کمک ارتش رفت. علاوه بر افزایش تولید تجهیزات نظامی، به‌کارگیری اسرای جنگی و استفاده از نیروی کار اجباری در کارخانه‌‌ها، از رخدادهای مهم سال‌های پایانی نیمه‌ی اول قرن بیستم در کارل زایس بود.
با پایان جنگ جهانی دوم و اشغال برلین توسط آمریکایی‌ها، تاریخ کارل زایس باز هم دست‌خوش تغییر شد. آمریکایی‌ها تعدادی از متخصصان و مهندسان کارل زایس را به آلمان غربی بردند و به‌کمک تجربه‌ی آن‌ها در ینا، شرکت جدیدی را در اوبرکوخن راه‌اندازی کردند. شرکتی که در ینا فعالیت می‌کرد، در سال ۱۹۶۵ تغییرات ساختاری اساسی را انجام داد تا به پیش‌گام صنعت اپتیک تبدیل شود. کارل زایس آلمان شرقی تا سال ۱۹۸۹ به‌قدری پیشرفت کرده بود که ۷۰ هزار کارمند داشت.
پس از فرو ریختن دیوار برلین در سال ۱۹۸۹، ادغام دو شرکت کارل زایس در غرب و شرق آلمان، اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌رسید. ازطرفی فرایند ادغام آن‌چنان آسان نبود، اما به‌هرحال در دهه‌ی ۱۹۹۰ نهایی شد. همان دهه با بحران‌های متعددی برای غول آلمانی صنعت اپتیک همراه بود و تغییرات اساسی زیرساختی را به‌همراه داشت که از میان مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تعدیل نیرو در ابعاد گسترده اشاره کرد. درنهایت در سال ۲۰۰۴، اتحاد کامل کارل زایس رخ داده و شرکت جدید،‌ تحت مالکیت بنیاد کارل زایس فعالیت خود را ادامه داد.
ساختمان مرکزی کارل زایس اکنون در شهر اوبرکوخن آلمان قرار دارد. دکتر مایکل کاشکه به‌عنوان مدیرکل و مدیرعامل شرکت مشغول است و تعداد کارمندان تا ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۹، حدود ۳۱،۲۰۰ نفر بیان می‌شود. آخرین آمارهای مالی، درآمد کارل زایس را ۶/۴۲۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ عنوان می‌کنند که ۱/۰۶۲۳ میلیارد دلار سود عملیاتی را نشان می‌دهد

دستاوردهای علمی و صنعتی

کارل زایس تحت مدیریت ارنست آبه دورانی پر از نوآوری و معرفی محصولات و خدمات جدید به جهان را سپری کرد. کارل زایس از ابتدای قرن بیستم، انواع دستگاه‌های نیازمند به به تجهیزات اپتیکی را با نوآوری‌های جدید تولید می‌کرد که هرکدام، تاریخچه‌ای از نوآوری دارند و شاید قدیمی‌ترین آن‌ها را بتوان همان میکروسکو‌پ‌ها یا محصولات اولیه‌ی شرکت دانست. در ادامه به شرح تاریخچه‌ی نوآوری در هریک از محصولات مهم اشاره می‌کنیم.

میکروسکوپ

تولید میکروسکوپ در کارل زایس تحت مدیریت آبه، با مطالعات علمی‌ و محاسبات دقیق انجام می‌شد. براساس همین اصول علمی، تولید انبوه آسان‌تر شده بود و موارد استفاده‌ی میکروسکوپ‌های کارل زایس نیز روزبه‌روز افزایش می‌یافت. پس از اثبات توانایی میکروسکوپ‌ها در صنایع، آن‌ها به‌عنوان ابزارهایی کاربردی در همه‌ی مراکز درمانی، صنعت مواد و مراکز علمی و آموزشی کاربرد پیدا کردند. رودریس زایس از افرادی بود که تحت تعلیم‌های آبه، به متخصص تولید میکروسکوپ تبدیل شد و در سال ۱۸۸۷ میکروسکوپ حرفه‌ای با قابلیت عکس‌برداری را در شرکت تولید کرد.
در آستانه‌ی قرن بیستم، چند نوآوری دیگر در بخش میکروسکوپ‌های کارل زایس رخ داد. انواع میکروسکوپ دوچشمی، متالوگرافیکی و مجهز به فناوری فرابنفش، در آن سال‌ها تولید شدند. در سال ۱۹۳۳، طراحی جدیدی از میکروسکوپ موسوم به L-stand در کارل زایس زاده شد که حتی امروز هم به‌عنوان استاندارد طراحی میکروسکوپ شناخته می‌شود. در سال ۱‍۹۵۰، میکروسکوپی به‌نام Standard در کارل زایس ساخته شد که به‌عنوان یکی از موفق‌ترین محصولات تاریخ شرکت شناخته می‌شود.

نیمه‌ی دوم قرن بیستم، زمان به‌کارگیری جدیدترین فناوری‌های الکترونیکی در صنعت اپتیک بود. در سه دهه‌ی ابتدایی، نوآوری‌هایی همچون میکروسکوپ‌های مجهز به عکس‌برداری داخلی، سیستم لرزش‌گیر داخلی و لیزر، به خانواده‌ی محصولات زایس اضافه شدند. از جدیدترین میکروسکوپ‌های کارل زایس نیز می‌توان به LSM 5 LIVE اشاره کرد که سلول‌های زنده را به‌صورت آنی تحت مطالعه قرار می‌دهد و جایزه‌ی R&D 100 را نیز دریافت کرده است.
کارل زایس امروز انواع میکروسکو‌پ‌های حرفه‌ای و تجهیزات جانبی مورد نیاز آن‌ها را تولید می‌کند. محصولات کنونی شرکت شامل انواع میکروسکوپ‌های یونی/الکترونی، اشعه‌ی ایکس، نوری، انواع نرم‌افزار و همچنین دوربین‌های اختصاصی میکروسکوپ هستند.

سیستم‌های اندازه‌گیری صنعتی

ارنست آبه در سال ۱۸۹۰ دستگاه اندازه‌گیری برای محاسبه‌ی ضخامت اختراع کرده بود که با اصول مقایسه‌ی ابعادی (ثبت‌شده به‌نام خودش) کار می‌کرد. این دستگاه شروعی بر عصر تولید تجهیزات اندازه‌گیری در کارل زایس بود. در سال‌های بعد و دهه‌‌های ابتدایی قرن بیستم، انواع دستگاه‌های اندازه‌گیری طول و حتی میکروسکوپ‌های اندازه‌گیری به خانواده‌ی محصولات کارل زایس اضافه شدند.
ورود الکترونیک به صنعت اپتیک در نیمه‌ی دوم قرن بیستم، با تولد دستگاه‌های اندازه‌گیری دقیق‌تر و کاربردی‌تر همراه بود. انواع سیستم‌های اندازه‌گیری با خروجی‌های عددی الکترونیکی در همان دوران تولید شدند. در سال ۱۹۷۳ کارل زایس به‌کمک HP یک ماشین اندازه‌گیری CNC تولید کرد که به‌کمک پراب‌های متصل به کامپیوتر HP 9810 فعالیت می‌کرد. در سال‌های بعد، انواع دستگاه‌های مشابه برای پیاده‌سازی اندازه‌گیری در کنار خط تولید، توسط کارل زایس به صنعت معرفی شد.
از محصولات جدید کارل زایس در حوزه‌ی اندازه‌گیری صنعتی می‌توان به ماشین Metrotom ساخته‌شده در سال ۲۰۰۶ اشاره کرد که اندازه‌گیری با دقت میکرومتر را به کاربر ارائه می‌کند. دستگاه دیگر بهنام DuraMax در سال ۲۰۰۸ معرغفی شد که در دسته‌ی دستگاه‌های اندازه‌گیری آسان و اقتصادی کارگاهی قرار می‌گیرد. Surfmax نیز محصول سال ۲۰۱۰ است که بررسی بصری قطعات تولیدی در خط تولید را انجام می‌دهد.

طیف‌سنجی یا تحلیل شیمیایی

موفقیت بین‌المللی کارل زایس در قرن بیستم، در بسیاری از جهات به‌خاطر توسعه‌ی فناوری‌های اندازه‌گیری رخ داد. کارل پولفریش از مهندسانی بود که در سال ۱۸۹۰ به شرکت آلمانی پیوست و مدیریت بخش تجهیزات اندازه‌گیری نوری را برعهده گرفت. البته اولین انکسارسنج کارل زایس در سال ۱۸۷۴ ساخته شده بود، اما نوآوری‌های پولفریش در دهه‌ی ۱۸۹۰، پیشرفت اساسی را در این بخش به‌همراه داشت.
از نوآوری‌های مهم پولفریش در طیف‌سنجی می‌توان به نورسنجی اشاره کرد که او در سال ۱۹۲۴ به خط تولید کارل زایس افزود. دستگاه طیف‌نگار Q4 از اختراع‌های بعدی بود که به‌کمک کوارتز کار می‌کرد و تحلیل امواج فرابنفش تا طول موج ۲۰ واحد انگستروم را انجام می‌داد. در دهه‌های بعد و منتهی به قرن ۲۱،‌انواع تجهیزات مدرن طیف‌نگاری به‌کمک فناوری‌های الکترونیکی به خانواده‌ی محصولات کارل زایس اضافه شدند که همکاری‌های بین‌المللی را هم در پی داشتند. از جدیدترین محصولات شرکت در این دسته می‌توان به طیف‌سنج یکپارچه‌ی مینیاتوری MMS CCD اشاره کرد که نسبت به نمونه‌های قبلی مبتنی بر آرایه‌های دیودی، حساسیت ۱۰ برابر بیشتر دارد.

لنز عینک

کارل زایس با شروع قرن بیستم وارد صنعت تولید لنز عینک شد. موریتز فون روهر، مغز متفکر برند آلمانی در این بخش بود و اولین تحقیقات صنعتی را در سال ۱۹۱۲ شروع کرد. اولین لنزهای کارل زایس به‌نام PUNKTAL به بازار عرضه شدند. سپس لنزهای تماسی به‌عنوان بخشی از تولید پزشکی اپتیکی کارل زایس شناخته شدند که در ابتدا تنها برای مصارف در مراکز درمانی تولید می‌شدند. اولین تکنیک پوشش‌دهی حرفه‌ای لنز عینک نیز در سال ۱۹۳۵ در کارل زایس پیاده شد که بازتاب نور را از لنز کاهش می‌داد.
کارل زایس از نیمه‌ی دوم فقرن بیستم، تولید لنزها با پوشش‌دهی حرفه‌ای را در دستور کار خود قرار داد. اولین لنزهای جهان با طراحی براساس شرایط فیزیولوژیکی بیمار، توسط کارل زایس تولید شدند. در سال‌های بعد روش‌های پوشش‌دهی ET‌ برای کاهش حداکثری بازتاب نور از لنز، در تولیدات شرکت آلمانی به‌کار گرفته شد.
در سال ۱۹۷۹ محصولی جالب با کارایی بزرگ‌نمایی ۳/۸ برابری قابل نصب روی لنز عینک، توسط کارل زایس تولید شد. نشان Gradal، نوآوری دیگر کارل زایس در صنعت اپتیک درمانی بود که در سال ۱۹۸۳ و به‌‌عنوان روشی برای تولید لنزهایی با خصوصیات منحصربه‌فرد برای هریک از دو چشم معرفی شد. اکنون تمامی لنزهای عینک کارل زایس مجهز به این نشان هستند. شرکت آلمانی در تولید تجهیزات تشخیصی چشم‌پزشکی نیز سابقه‌ای درخشان دارد و در سال ۱۹۹۲، دستگاهی به‌نام Video Infral معرفی کرد که اندازه‌گیری عیوب چشم بیمار را در شرایط نرمال بدن، انجام می‌دهد. از جدیدترین نوآوری‌ها می‌توان به پوشش DuraVision Platinum در سال ۲۰۱۱ اشاره کرد که به‌عنوان مقاوم‌ترین پوشش ضد بازتاب شرکت تا به‌امروز شناخته می‌شود.

تجهیزات لیتوگرافی

بخشی از محصولات صنعت اپتیک، به تولید تجهیزاتی می‌اندازند که برای تولید مدارهای الکترونیکی و انواع نیمه‌هادی استفاده می‌شوند. کارل زایس از سال ۱۸۹۶ و با تولید لنز دووجهی نتوسط پائول رودولف وارد این بازار شد. الکساندر اسماکولا، دانشمند دیگر شرکت آلمانی بود که شیوه‌ی پوشش‌دهی ضد بازتاب را برای تولید لنزهای مخصوص لیتوگرافی در سال ۱۹۳۵ ابداع کرد. اولین لنز کارل زایس با هدف چاپ مدارهای الکترونیکی در سال ۱۹۶۸ تولید شد.
شرکت آمریکایی دیوید مان، از همکاران جدی کارل زایس در تولید تجهیزات ساخت ویفر بود. آن‌ها همکاری خود را از سال ۱۹۷۷ شروع کردند و اولین لنز 10/0.28 جهان با زرولوشن یک میکرومتر، یکی از محصولات همکاری بود. همین محصول، توسعه‌ی بخش نیمه‌هادی کارل زایس را در سال‌های بعد به‌همراه داشت. در سال ۲۰۰۵، اولین سیستم میدان بزرگ EUV توسط کارل زایس تولید شد که تولید نیمه‌هادی با اشعه‌های فوق فرابنفش را انجام می‌دهد و به‌نوعی به‌عنوان آینده‌ی صنعت لیتوگرافی شناخته می‌شود.

تجهیزات چشم‌پزشکی

آلوار گولستراند، دانشمند کارل زایس در سال‌های ابتدایی قرن بیستم بود که اضافه شدن تجهیزات چشم‌پزشکی به محصولات برند آلمانی، به‌خاطر او رخ داد. اولین اختراع آلوار، دستگاهی بزرگ برای اندازه‌گیری اختلال‌های کره‌ی داخلی چشم بود که در سال ۱۹۱۱ تولید شد. یک سال بعد، اولین لامپ اسلیت کارل زایس به خط تولید پیوست. تا میانه‌ی قرن بیستم، انواع تجهیزات تشخیصی چشم‌پزشکی با ترکیب دوربین و لامپ اسلیت توسط کارل زایس تولید شدند.
تجهیزات درمانی چشم‌پزشکی نیز از نیمه‌ی دوم قرن بیستم به تولیدات کارل زایس اضافه شدند. اولین به‌کارگیری از نور به‌عنوان ابزار درمانی چشم‌پزشکی در سال ۱۹۵۷ رخ داد که پایه‌های جراحی لیزر چشم را شکل داد. از جدیدترین محصولات در این دسته می‌توان به لیزر MEl 80 تولید سال ۲۰۰۲ اشاره کرد.

دوربین اسلحه

اولین دوربین‌های اسلحه در کارل زایس در سال ۱۸۹۲ تولید شدند. تفنگ‌های تک‌تیرانداز و مسلسل‌ها، اولین سلاح‌هایی بودند که از دوربین‌های کمارل زایس استفاده می‌کردند. در سال ۱۹۰۰، اولین دوربین منشوری اسلحه نیز توسط کارل زایس تولید شد. هفت سال بعد، اولین دوربین‌ها با قابلیت تغییر بزرگ‌نمایی به بازار عرضه شدند. 
کارل زایس در سال ۱۹۳۶ با استفاده از مواد اولیه‌ی فوق سبک، اولین لنزهای سلاحی سبک را به بازار عرضه کرد که به‌صورت اختصاصی برای تنفگ‌های شکاری تولید می‌شدند. در نیمه‌ی دوم قرن بیستم،‌ نوآوری‌های متعددی در تولید دوربین‌های اسلحه رخ داد که محصولات متعددی همچون مدل‌های Z/ZA و BDC و Varipoint را به‌عمراه داشت. در سال‌های بعد، انواع دوربین‌های مجهز به نقطه‌ی تمرکزی معرفی شدند و در طول دوران توسعه، بهینه‌سازی‌های بسیار مهمی هم روی مواد بدنه‌ی دوربین‌ها انجام شد.

دوربین‌های دوچشمی

طراحی دوربین‌های دوچشمی به شکلی که امروزه می‌شناسیم، حدود یک قرن پیش با ترکیب دو دوربین تک‌چشمی متولد شد. زایس طراحی خاصی را در دوربین‌های دوچشمی استفاده می‌کرد و ترکیب تصویر دو چشم را با حالتی سه‌بعدی‌تر به کاربر ارائه می‌کرد. از سال ۱۹۵۴ لنزهای تلسکوپی در دوربین‌های استفاده شدند که طراحی کوچک‌تر دوربین را ممکن می‌کردند. در سال ۱۹۶۹ و با معرفی دوربین‌های دوچشمی جیبی توسط کارل زایس، قدرت شرکت در تولید دوربین‌های کوچک اثبات شد. از اولین محصولات آن دسته می‌توان به Zeiss 8x20 اشاره کرد.
کارل زایس در سال ۱۹۹۰ و با معرفی دوربین دوچشمی 20x60 بار دیگر هنر خود را در طراحی و ساخت دوربین‌های دوچشمی به رخ کشید. دوربین مذکور مجهز به لرزشگیر اپتیکال بود و تصاویر عالی را از دوردست به‌نمایش می‌گذاشت. مدل Victory FL که در سال ۲۰۰۴ معرفی شد، قابلیت‌هایی همچون کاهش انحراف رنگ داشت که به‌لطف استفاده از فلوراید در لنزها ممکن می‌شد. در سال ۲۰۱۲ مدل Victory HT به بازار آمد که انتقال نور ۹۵ درصدی را برای اولین‌بار در جهان ارائه می‌کرد.

لنزهای فیلم‌برداری و عکس‌برداری

کارل زایس از بیش از یک قرن پیش، در تولید لنزهای عکاسی و فیلم‌برداری فعالیت کرده است. اولین محصول مهم آن‌ها با نام تجاری Planar در سال ۱۸۹۶ معرفی شد و امروز هنوز هم برند آلمانی به‌عنوان یکی از موفق‌ترین تولیدکننده‌های لنز در جهان شناخته می‌شود. همه‌ی ما تاریخچه‌ی استفاده از لنزهای این شرکت را در گوشی‌های حرفه‌ای نوکیا به‌خاطر داریم که برخی از آن‌ها هنوز هم کیفیت بالایی را ارائه می‌کنند. 
پائول رودولف، مغز متفکر کارل زایس در ساخت اولین لنز عکاسی بود که در سال ۱۸۹۰ طراحی شد. نوآوری مهم بعدی، در سال ۱۹۳۱ و با معرفی لنزهای سریع Sonnar با دهانه‌ی دیافراگم f/2 رخ داد که تأثیر غیر قابل انکاری در افزایش کاربری دوربین‌های ۳۵ میلی‌‌متری داشت. اولین لنز ۹۰ درجه نیز در سال ۱۹۳۳ توسط کارل زایس تولید شد.
در نیمه‌ی دوم قرن بیستم، لنزهای عکاسی و فیلم‌برداری کارل زایس به شهرت جهانی رسیده بودند. از مدل‌های مهم آن زمان می‌توان به Planar 0.7/50 ملقب به سریع‌ترین لنز جهان اشاره کرد. به‌علاوه عکس‌های اولین فرود فضانوردان به ماه نیز توسط لنزهای برند آلمانی ثبت شدند. از شرکای تجاری مهم کارل زایس در آستانه‌ی قرن ۲۱ می‌توان به سونی اشاره کرد که ابتدا در دوربین‌های فیلم‌برداری و سپس دوربین‌های دیجیتال عکس‌برداری از لنزهای آلمانی استفاده کرد. نوکیا نیز در سال ۲۰۰۵ وارد شراکت با کارل زایس شد.

افلاک‌نما

اسکار فون میلر، بنیان‌گذار موزه‌ی آلمان در سال ۱۹۱۳ ایده‌ای برای ساخت دستگاهی با توانایی نمایش حرکت خورشید، ماه و سیاره‌ها در کنار ستاره‌ها داشت. او با کارل زایس برای ساخت چنین دستگاهی مشاوره کرد، اما جنگ جهانی اول،‌ فرایند تحقیق و توسعه را به تعویق انداخت. در سال ۱۹۱۹، طرح جدیدی برای افلاک‌نما توسعه یافت و کارمندان کارل زایس فرایند ساخت را شروع کردند. سرانجام در سال ۱۹۲۳ اولین افلاک‌نمای کارل زایس ساخته و در سال ۱۹۲۵ در موزه‌ی آلمان نصب شد.
توسعه‌ی‌ فناوری‌های افلاک‌نما در طول قرن بیستم با قدرت در کارل زایس انجام می‌شد که از مهم‌ترین نتایج آن‌ها، می‌توان به کاهش ابعاد تجهیزات اشاره کرد. با توسعه‌ی کامپیوترها، افلاک‌نمای مجهز به کنترل کامپیوتری به محصولات کارل زایس اضافه شد و همچنین فیبرهای نوری نیز نقش مهم‌تری در نورپردازی آسمان‌های مصنوعی شرکت آلمانی پیدا کردند. توسعه‌ی فناوری‌های کارل زایس در افلاک‌نما (که امروزه انواع آن را در سرتاسر جهان می‌بینیم)، منجر به تولید پروژکتور Velvet در این شرکت شد که تصاویر شبیه‌سازی‌شده‌ی آسمان شب را با کیفیت بالایی به نمایش می‌‌گذارد.

تکامل لوگوی کارل زایس

اولین لوگو یا نشان تجاری کارل زایس در سال ۱۹۰۶ روی همه‌ی محصولات و اسناد کاغذی استفاده می‌شد. آن لوگو هنوز هم در بخشی زیرمجموعه‌های مستقل کارل زایس با هدف حفظ مالکیت معنوی شرکت در محصولات استفاده می‌شود. طراحی قابل لوگوی اولیه‌ی کارل زایس،‌از لنزهای مشهور Tessar الهام گرفت که موفقیت بالایی را برای برند آلمانی به‌همراه داشتند. امیل دونیتز، مدیر بخش پتنت‌های کارل زایس،‌ اولین لوگو را طراحی کرد که در سال ۱۹۰۴ در دفتر پتنت امپراطوری آلمان ثبت شد.
زیرمجموعه‌های کارل زایس از ابتدای فعالیت، لوگوهایی مشابه با لوگوی اصلی استفاده می‌کردند تا عضویت‌شان در مجموعه‌ی مذکور مشخص باشد. از میان آن‌ها می‌توان به Zeiss Ikon AG اشاره کرد که سهم عمده‌ای از آن در اختیار کارل زایس بود.
با جدا شدن کارل زایس غرب و شرق آلمان، چالش‌های نشان تجاری میان آن‌ها شروع شد. شرکت مستقل در اوبرکوخن، از شرکت ینا شکایت و مالکیت نام و لوگوی کارل زایس را درخواست کرد. درنتیجه، طولانی‌ترین پرونده‌ی حقوقی در تاریخ آلمان شرقی شروع شد. به‌هرحال کارل زایس اوبرکوخن مسیر خود را جدا کرده و لوگویی جدید را برای فعالیش انتخاب کرد. در سال‌های بعدی دو شرکت برای فعالیت‌های بین‌المللی خود، توافق به تقسیم بلوک‌های شرق و غرب گرفتند. هر شرکت در بلوک مخالف خود باید با برندی به‌جز زایس فعالیت می‌کرد. درنتیجه کارل زایس ینا (آلمان شرقی) در کشورهای بلوک غرب به‌نام Jenoptik با نشان تجاری aus Jena فعالیت می‌کرد. شرکت ساکن در اوبرکوخن (آلمان غربی) نیز برای فعالیت در کشورهای بلوک شرق، نام Opton را برگزید.
با اتحاد کارل زایس در سال ۱۹۹۱، طراحی لوگو نیز برای نشان‌دادن اتحاد تغییر کرد. لوگوی آبی شرکت در سال‌ ۱۹۹۳ طراحی شد که از المان چهارگوش (متعلق به کارل زایس اوبرکوخن) و لنز (المان اصلی شرکت) بهره می‌برد. آخرین بازطراحی لوگو نیز در سال ۱۹۹۷ رخ داد و لوگوی امروزی کارل زایس (با نشان تجاری ZEISS) به همان طراحی تعلق دارد.